Chương trình tu Chánh niệm, tỉnh giác, thiền Tứ Niệm Xứ

Lời Dẫn

Kính thưa các quý đạo hữu, thời đức Phật, tất cả các giai tầng, già trẻ đều tu thiền. Thiền không phải là một pháp môn gì đó quá cao, như người ta tưởng tượng. Thiền hiện diện trong đời sống con người từ nhỏ.

Thiền là quan sát theo dõi thân tâm và điều hướng, điều phục thân tâm theo thiện Pháp, giác ngộ và có kết quả ngay hiện tại.

Người thực tập thiền, trước phải nghe học Phật Pháp, để có chánh kiến. Người Phật tử giữ giới, đó chính là theo dõi thân tâm, điều hướng thân tâm này vào trong giới, điều phục các bất thiện. Và học thực tập thiền Tứ Niệm Xứ sẽ giúp chúng ta sao sát (chú tâm) hơn về việc quan sát thân, điều hướng thân tâm (chánh niệm) tại bốn chỗ: thân, cảm thọ, tâm và các pháp (thiện, bất thiện, khổ, vô thường, giới...).


Khi chưa biết đến chánh Pháp Phật, thì từ nhỏ cho tới khi già chết, chúng ta cũng luôn quán sát nơi bốn chỗ thân, thọ, tâm, pháp, ví dụ: biết no, đói, nóng, lạnh, vui, buồn, đẹp, xấu, thiện, ác… nhưng chúng ta chưa có chánh Pháp, nên chúng ta điều hướng thân tâm này theo bất thiện, tà kiến, làm tăng thêm sự khổ đau, phiền não. Nay biết đến Phật Pháp cũng từ bốn nơi đó, chúng ta thực tập để điều hướng theo chánh Pháp, diệt khổ.

Thiền là pháp môn thiết thực, giảm trừ được tham sân si phiền não, tăng trưởng phúc báu trí tuệ, ngay trong hiện tại, tiến tới giải thoát hoặc ngay kiếp này hoặc kiếp sau được sinh về chỗ tốt đẹp theo duyên tiếp tục tu đến chứng đạo.

Thiền là pháp môn, tự mình rõ biết về sự tu (có/không chuyển hóa) sự chứng (giảm trừ/giải thoát khỏi tham sân si), không bị mông lung như các pháp môn khác có tu, nhưng mơ hồ về sự giải thoát.

Chúc các quý đạo hữu luôn luôn tinh tấn và yêu mến thiền. Thiền sinh ra công đức lớn, sinh ra trí tuệ và dễ giải thoát. Trong tất cả các pháp môn tu thì thiền dễ giải thoát nhất. 

Kính chúc các quý đạo hữu tinh tấn. 

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni!

Quý vị và các bạn tùy duyên tải và in tại đây (ấn vào tên bài): Chương trình tu Chánh niệm, tỉnh giác, thiền Tứ Niệm Xứ - cập nhật sau

A. Hướng Dẫn

Ấn vào tên bài: Hướng dẫn chung dành cho các nghi thức tu tập trong năm

1. Thời gian tu

- Từ 1/11/Giáp Thìn đến ngày 30/4/Ất Tỵ  

- Tùy duyên tu trong ngày. Các ngày có chương trình tu khác của câu lạc bộ, tùy duyên có/không tu (không nghỉ tu chương trình để tu thiền; tu thiền là tùy duyên tu thêm).

- Từ ngày 15/12/Giáp Thìn - 15/1/Ất Tỵ nghỉ không tu.

2. Thành phần 

- Phật tử tinh tấn lục hòa, dễ hiểu dễ tu hơn.
- Các thành phần khác tùy duyên tu. 

3. Cách thức tu

- Tu tuần tự: Theo video từ bài số 1, bài số 2... 

- Những ngày thực hành thì tự thực hành theo hướng dẫn của chương trình.

4. Kết hợp tu các chương trình

- Chương trình sám hối chuyển hóa (bài 8):

+ Trường hợp Phật tử đã tu xong 1 lần 49 ngày có tụng kinh phụ, thì tu chương trình này thay kinh phụ.

+ Phật tử chưa tu kinh phụ: Không thay thế kinh phụ, chỉ hồi hướng công đức cho các mong cầu và hương linh.
Lưu ý: Nếu cầu siêu, thì vẫn phải tụng kinh cầu siêu theo hướng dẫn. 

- Tu chương trình khác: Cầu an, cầu siêu, bạch hiện tượng bất thường… thì tu và hồi hướng công đức theo mong cầu và các hương linh.

5. Các hướng dẫn khác

- Trường hợp vào thời khóa: Bạch văn bạch.

- Trường hợp khác: Tùy duyên tu, không bạch.

- Hướng dẫn cách tu lại cho các trường hợp tu sai

+ Cách sám hối: Bạch sám hối lên đạo tràng, đạo tràng báo lên câu lạc bộ để có công đức lục hòa, giúp tiêu trừ duyên nghiệp mất chánh niệm. Đạo tràng có thể bạch lên câu lạc bộ trước hoặc sau khi Phật tử tu lại.

+ Cách tu lại: Tu sai hướng dẫn ở phần nào thì sám hối và thực hiện tại phần đó.

B. Văn Bạch

- Không mời hương linh về cùng tu. Bạch theo hướng dẫn tại văn bạch.

- Link video Sư Phụ hô thiền: https://youtu.be/fhb09d3IlLY?si=WeKV_JR91sarMGTw

- Trước khi ngồi thiền, tùy duyên có/không nghe video Sư Phụ hô thiền.

I. Văn Bạch Trước Khi Nghe Pháp/Ngồi Thiền/Thiền Hành

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni! Giờ này chúng con xin phép

+ Nghe Pháp: nghe (tiếp) bài Pháp (tên bài Pháp)... trong chương trình tu Chánh niệm, tỉnh giác, thiền Tứ Niệm Xứ.

+ Ngồi thiền: ngồi thiền quán (tiếp) theo các đề mục quán của bài (kinh/Pháp)… trong chương trình tu Chánh niệm, tỉnh giác, thiền Tứ Niệm Xứ.

+ Tập thực hành thiền chánh niệm về: bước chân/hơi thở/tiểu oai nghi… để thân được trang nghiêm, hướng về nội tâm đoạn trừ cấu uế, ô nhiễm, phiền não, tăng trưởng thiện tâm, thanh tịnh tâm.

(Tiếp)

[Xin nghỉ tu thì bạch: Vì nhân duyên… nên chúng con xin được nghỉ tu (cho tới ngày…/cho tới bao giờ đủ duyên thì sẽ bạch tu tiếp)...].

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni!

II. Văn Bạch Sau Khi Nghe Pháp/Xả Thiền

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni! Đệ tử chúng con

+ Nghe Pháp: đã nghe Pháp xong/xin dừng nghe bài Pháp tới đây, phần còn lại của bài Pháp, chúng con xin nghe tiếp sau.

+ Xả thiền: xin xả thiền (và xin tu quán các đề mục còn lại vào buổi sau).

(Tiếp)

Chúng con thành kính tri ân Tam Bảo, cùng các bậc thiện hữu tri thức đã hộ trì cho chúng con tu tập công đức này.

Chúng con xin hồi hướng công đức về Vô thượng Bồ Đề và xin hồi hướng cho các chúng trong cõi tâm linh hữu duyên với chúng con (tùy duyên hồi hướng thêm cho các mục hương linh phát sinh)… được tăng trưởng phước lành, kết duyên pháp lữ với các Phật tử trong câu lạc bộ Cúc Vàng, cùng nương tựa Tam Bảo trợ duyên cho nhau tu hành cho tới ngày thành Phật. Chúng con lại xin hồi hướng cầu an (tu nhóm: và xin mỗi người tự bạch)...

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni! (1 lễ/vái)

C. Nội Dung Bài Pháp Và Đề Mục Thiền Quán

Ngày 1: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Khuyến khích tu Thiền Tứ Niệm Xứ | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 1 

Ngày 2: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Tổng quan về thân, tâm và thế giới | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 2

Ngày 3: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Hướng dẫn ngồi thiền | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 3

Ngày 4 - 6: Thực hành ngồi thiền

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

1. Quán tưởng: Từ trước tới nay, 6 căn của mình ham thích hướng ra ngoài thông qua sở thích nào?

2. Quay trở về thân tâm:
+ Sửa thân qua oai nghi.
+ Sửa thân qua sám hối, nhận lỗi và các Pháp làm tăng trưởng thiện tâm (nghe Pháp, làm thiện, giữ mình trong giới, tư duy chánh kiến) có mang lại niềm vui cho mình không? Quán tưởng về điều này.

3. Khẳng định lời dạy của Sư Phụ về định hướng cho mình: “Cái thấy, cái hiểu biết về thân, tâm này mới là quan trọng nhất”. Hãy quán tưởng một sự việc cụ thể.

Ngày 7: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Hướng dẫn thiền hành | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 4

Ngày 8 - 10: Thực hành thiền hành theo hướng dẫn của video bài số 4

Ngày 11: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 1 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 5

Ngày 12: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 2 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 6

Ngày 13: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Thiền chánh niệm là gì? | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 7

Ngày 14: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Bản chất và cách thực hành thiền Chánh niệm | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 8

Ngày 15 - 17: Thực hành ngồi thiền

Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

1. Quán tưởng sự học chánh kiến của mình về khổ, nguyên nhân của khổ.

2. Quán tưởng sự học chánh kiến của mình về vô thường, vô ngã.

3. Quán tưởng sự thâm nhập chánh kiến khổ qua việc giảm trừ tham ái của từng dục trong ngũ dục (tài, sắc, danh, thực, thùy).

4. Quán tưởng sự thâm nhập chánh kiến về vô thường qua việc lười biếng thực hành Pháp: bố thí, nghe học Pháp, thực hành lục hòa.

5. Quán tưởng sự thâm nhập chánh kiến vô ngã qua việc: bảo thủ, không buông xả, cố chấp, thù oán, ghét, hại, ngã mạn,...

Ngày 18: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 3 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 9

Ngày 19: Nghe video + Thực hành

• Video (ấn vào tên bài): Thực hành thiền quán theo đề mục | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 10
• Thực hành thiền quán theo đề mục:

Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

1. Tư duy: Không thâm nhập chánh kiến, chánh tư duy thì tu thiền có lợi ích không?
2. Quán sát hiện tại xem mình yếu ở mặt nào về chánh kiến và chánh tư duy.
3. Đưa ra phương pháp đối trị để chăm chỉ nghe Pháp giúp tăng trưởng tri kiến.
4. Đưa ra phương pháp đối trị để chăm chỉ tư duy và thực hành chánh kiến.
5. Tri ân Sư Phụ đã dày công nâng đỡ, dạy dỗ để mình tu đúng lộ trình, đúng căn cơ.

Ngày 20 - 21: Thực hành ngồi thiền

Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

1. Tư duy: Không thâm nhập chánh kiến, chánh tư duy thì tu thiền có lợi ích không?
2. Quán sát hiện tại xem mình yếu ở mặt nào về chánh kiến và chánh tư duy.
3. Đưa ra phương pháp đối trị để chăm chỉ nghe Pháp giúp tăng trưởng tri kiến.
4. Đưa ra phương pháp đối trị để chăm chỉ tư duy và thực hành chánh kiến.
5. Tri ân Sư Phụ đã dày công nâng đỡ, dạy dỗ để mình tu đúng lộ trình, đúng căn cơ.

Ngày 22: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 4 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 11

Ngày 23: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Giới thiệu kinh Niệm Xứ | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 12

Ngày 24: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Nhiệt tâm và tỉnh giác khi thực hành Tứ Niệm Xứ | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 13  

Ngày 25 - 27: Thực hành ngồi thiền

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

Nhận biết hiện tại về mình - Đề mục về nhiệt tâm và tỉnh giác

I. Nhận biết về nhiệt tâm của mình trong hiện tại:
1. Nhận biết nhiệt tâm của mình đối với việc học Phật Pháp
2. Nhận biết nhiệt tâm của mình đối với việc giữ giới
3. Nhận biết nhiệt tâm của mình đối với việc thực hành các thiện pháp: bố thí, làm các thiện phận sự công đức
4. Có nhiệt tâm đối với việc thực hành 6 Pháp lục hòa tại đạo tràng, tại câu lạc bộ hay không?

II. Nhận biết về sự tỉnh giác của mình trong hiện tại:
1. Nhận biết tỉnh giác đối với việc học Phật Pháp
2. Nhận biết tỉnh giác đối với việc giữ giới
3. Nhận biết tỉnh giác đối với việc thực hành các thiện pháp: bố thí, làm thiện phận sự công đức
4. Có tỉnh giác đối với việc thực hành 6 Pháp lục hòa tại đạo tràng, tại câu lạc bộ hay không?

III. Đưa ra phương pháp đối trị các việc còn yếu, thiếu của mình để thành tựu nhiệt tâm, tỉnh giác đối với các việc: học Phật Pháp, giữ giới, thực hành các thiện phận sự, bố thí, thực hành lục hòa.

Ngày 28: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 5 - Nhiệt tâm, tỉnh giác | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 14

Ngày 29: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 6 - Nhiệt tâm, tỉnh giác | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 15

Ngày 30: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Thế nào là quán thân, thọ, tâm, pháp? | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 16

Ngày 31: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Sự liên đới của cảm thọ giữa thân và tâm | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 17

Ngày 32: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Hướng dẫn thiền hành | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 18

Ngày 33 - 35: Thực hành thiền hành theo hướng dẫn của bài số 18

Ngày 36: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Nhận biết nhiệt tâm, tỉnh giác và chánh niệm | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 19

Ngày 37: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Thực hành thiền quán tâm theo đề mục | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 20

Ngày 38 - 40: Thực hành ngồi thiền

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

I. Quán chiếu về nương tựa và chấp trước của mình bằng các sự việc cụ thể

1. Nương tựa:

(Nương tựa là bị phụ thuộc, chi phối, kiếm tìm (xuất phát từ tham dục hoặc tinh tấn)).

- Tài, sắc, danh, thực, thùy.

- Học đạo, thực hành, giải thoát.

- Thời gian trong ngày chú tâm ở niệm nương tựa nào nhiều hơn?

- Niệm nương tựa nào thường thắng niệm nương tựa nào?

- Niệm nào khởi lên/nghe thấy khiến ta nhiệt tâm, vui theo, làm theo?

2. Chấp trước:

(Chấp trước là giữ chặt lấy, không chấp nhận khác đi, không chịu buông bỏ những sai lầm, cấu uế, tà kiến (xuất phát từ không lắng nghe, học hỏi, tư duy, không thực hành ý hoà, chấp ngã)).

- Các sự việc về danh: thích danh này, dùng danh này làm các việc sai trái, không đúng quy định. Quán chiếu nếu mất danh hiện tại, bị xuống chỗ thấp nhất.

- Các sự việc về tà kiến.

- Các sự việc về pháp môn tu tập.

- Các việc nào dù biết là sai, nhưng vẫn giữ chặt, không chịu thay đổi?

II. Quán chiếu về giá trị của Pháp tu Tứ niệm xứ

- Tùy quán bằng các kiến thức đã học/thực tập thiền quán.

- Mong muốn duyên tu tại gia hay xuất gia?

Ngày 41: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 7 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 21

Ngày 42: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Ứng dụng thực tập quán thân - đại oai nghi | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 22

Ngày 43: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Lợi ích thiền niệm thân | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 23

Ngày 44 - 46: Thực hành ngồi thiền

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

Tùy quán các nội dung đã nghe ở video số 23. Nếu chưa hiểu sâu thì nghe lại.

Ngày 47: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 8 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 24

Ngày 48: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Ứng dụng thực tập quán thân - tiểu oai nghi | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 25

Ngày 49: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Đề mục thực tập tỉnh giác quán thân | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 26

Ngày 50: Nghe Pháp 

• Video: Thực hành quán thân: Tiểu oai nghi | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 27

Ngày 51 - 53: Tập thực hành thiền chánh niệm về tiểu oai nghi theo hướng dẫn của video bài số 27.

Ngày 54: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Ý nghĩa thực hành chánh niệm, tỉnh giác | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 28

Ngày 55 - 57: Thực hành ngồi thiền 

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

Tùy quán các nội dung đã nghe ở video số 28. Nếu chưa hiểu sâu thì nghe lại.

Ngày 58: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 9 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 29

Ngày 59: Nghe Pháp

• Video (ấn vào tên bài): Tầm quan trọng của chánh niệm, tỉnh giác khi hành thiền | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 30

Ngày 60 - 62: Thực hành ngồi thiền 

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

Tùy quán các nội dung đã nghe ở video số 30. Nếu chưa hiểu sâu thì nghe lại.

Ngày 63: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 10 - Quán thân | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 31

Ngày 64: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 11 - Quán thân | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 32

Ngày 65: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Năng lực của tỉnh thức, tỉnh giác | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 33

Ngày 66 - 68: Thực hành ngồi thiền 

* Đề mục quán giúp tăng thượng tâm, tăng thượng trí:

Tùy quán các nội dung đã nghe ở video số 33. Nếu chưa hiểu sâu thì nghe lại.

Ngày 69: Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 12 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 34

Ngày 70:  Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Giải đáp thắc mắc - Phần 13 | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 35

Ngày 71:  Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Thực tập thiền hành: Sự tĩnh lặng của tâm | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 36

Ngày 72 - 74: Thực hành thiền hành theo hướng dẫn của bài số 36

Ngày 75:  Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Lợi ích và một số lưu ý thực hành Thiền trong đời sống | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 37

Ngày 76:  Nghe Pháp 

• Video (ấn vào tên bài): Thiền hành và lợi ích rèn luyện sự chú tâm | Niệm thân - Thiền Tứ Niệm Xứ | Bài số 38

Ngày 77 - 79: Thực hành thiền hành theo hướng dẫn của bài số 38

HẾT