Tôi nghe như vầy. Một thời Thế Tôn ở thành Xá Vệ (Sāvatthī), tại tinh xá Kỳ Viên (Jetavana), vườn ông Cấp Cô Độc (Anāthapiṇḍika).
… Vào buổi chiều, Đức Phật cùng tôn giả A Nan (Ānanda) đi đến tịnh thất của Bà-la-môn Ram-ma-ka, theo lời cầu thỉnh của các Thầy Tỷ-kheo.
… Rồi Thế Tôn bước vào tịnh thất của Bà-la-môn Ram-ma-ka và ngồi lên chỗ đã soạn sẵn. Sau khi ngồi, Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo:
– Này các Tỷ-kheo, các người nay hội họp bàn vấn đề gì? Và câu chuyện gì giữa các người bị gián đoạn?
– Bạch Thế Tôn, câu chuyện giữa chúng con thuộc về Thế Tôn và câu chuyện ấy bị gián đoạn khi Thế Tôn đến.
– Này các Tỷ-kheo, lành thay khi Thiện nam tử các người, vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình, cùng nhau hội họp để luận bàn đạo pháp. Này các Tỷ-kheo, khi các người hội họp với nhau, có hai việc cần phải làm: luận bàn đạo pháp hay giữ sự im lặng của bậc Thánh.
Này các Tỷ-kheo, có hai loại tầm cầu này: Thánh cầu và phi Thánh cầu. Chư Tỷ-kheo, và thế nào là phi Thánh cầu? Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người tự mình bị sanh lại tìm cầu cái bị sanh, tự mình bị già lại tìm cầu cái bị già, tự mình bị bệnh... tự mình bị chết... tự mình bị sầu... tự mình bị ô nhiễm lại tìm cầu cái bị sầu, bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, cái gì theo các người gọi là bị sanh, bị già, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm? Này các Tỷ-kheo, vợ con; đầy tớ nam, đầy tớ nữ; dê và cừu; gà và heo; voi, bò, ngựa đực, ngựa cái; vàng và bạc là cái bị sanh, bị già, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, những chấp thủ ấy bị sanh, bị già, bị chết, bị ô nhiễm và người ấy lại nắm giữ, tham đắm, mê say chúng, tự mình bị sanh bị già, bị chết, bị ô nhiễm lại tìm cầu cái bị sanh, bị già, bị chết, bị ô nhiễm.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Thánh cầu? Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người tự mình bị sanh, sau khi biết rõ sự nguy hại của bị sanh, tìm cầu cái vô sanh, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị già, tự mình bị bệnh, tự mình bị sầu, tự mình bị ô nhiễm, sau khi biết rõ sự nguy hại của bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm, tìm cầu cái không già, không bệnh, cái bất tử, không sầu, không ô nhiễm, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn. Này các Tỷ-kheo, như vậy gọi là Thánh cầu.
Này các Tỷ-kheo, Ta cũng vậy, trước khi giác ngộ, khi chưa chứng Chánh Đẳng Giác, tự mình bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm, lại tìm cầu cái bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, rồi Ta suy nghĩ như sau: “Tại sao Ta tự mình bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm lại tìm cầu cái bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm? Vậy Ta tự mình bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm, sau khi biết rõ sự nguy hại của bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết, bị sầu, bị ô nhiễm hãy tìm cầu cái không sanh, không già, không bệnh, cái bất tử, không sầu, không ô nhiễm, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn.
Rồi này các Tỷ-kheo, sau một thời gian, khi Ta còn trẻ, niên thiếu, tóc đen nhánh, đầy đủ huyết khí của tuổi thanh xuân, trong thời vàng son cuộc đời, mặc dầu cha mẹ không bằng lòng, nước mắt đầy mặt, than khóc, Ta cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình. Ta xuất gia như vậy, một người đi tìm cái gì chí thiện, tìm cầu vô thượng tối thắng an tịnh đạo lộ và đã chứng được cái không sanh, không già, không bệnh, cái bất tử, không sầu, không ô nhiễm, vô thượng an ổn, khỏi các khổ ách, Niết-bàn. Và tri kiến khởi lên nơi Ta: "Sự giải thoát của Ta không bị dao động. Nay là đời sống cuối cùng của Ta, không còn sự tái sanh nữa".
Trích soạn từ: Kinh Tạng Nam Truyền, Trung Bộ Kinh – Tập 1, phẩm Ví dụ, kinh Thánh Cầu, tr. 269-306, Việt dịch - Hòa thượng Thích Minh Châu.
Bình luận