Bài kinh: Phật Độ Hai Vị Xuất Gia Còn Tư Tưởng Ái Dục

Thuở xưa, đức Phật trú ở tinh xá nước Xá-vệ vì hàng trời rồng quỷ thần, vua chúa quan dân thuyết pháp. Lúc ấy, có hai gã lang thang kết thân với nhau, đi đâu cũng có mặt như hình với bóng. Hai người bàn nhau muốn làm Sa-môn, bèn đến chỗ Phật làm lễ, rồi quỳ xuống chắp tay thưa rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Chúng con muốn xuất gia làm Sa-môn, xin Ngài thâu nhận.
Đức Phật cho phép hai người xuất gia làm Sa- môn, rồi cho ở chung một phòng. Hai người sống chung vì tập khí thế gian sâu dày nên suốt ngày chỉ nhớ đến chuyện ân ái vinh hoa của thế gian. Họ thường xuyên nói đến thân thể mỹ miều của người đẹp mà không xét nghĩ tính chất vô thường, bất tịnh của nó. Do đè nén dục vọng nên dần dần thành bệnh uất kết bên trong. Đức Phật với tuệ nhãn thấy được chuyện này. Ngài biết họ do vọng tưởng, buông lòng theo dục niệm nên không tu được. Ngài liền sai một trong hai người đi khỏi, rồi tự hóa thành người đó đến ở chung với vị còn lại. Hóa Tỳ-kheo này nói với vị ở chung.
- Chúng ta cứ nhớ nghĩ hoài đến ái ân, chi bằng hôm nay đi xem thân thể người đẹp ra sao, ở nhà mà tưởng nhớ suông nào có được gì đâu?
Hai người cùng đi đến xóm dâm nữ. Đức Phật hóa ra một cô gái điếm ở trong làng. Hai người đến đưa cô ấy vào phòng rồi nói:
- Chúng tôi là người tu, thọ cấm giới của Phật nên không thể xúc chạm đến thân thể cô. Ý chỉ muốn xem thân thể người nữ cho thỏa ước mong thôi.
Cô gái ấy nghe vậy liền cởi bỏ đồ trang sức, y phục đứng khỏa thân cho hai vị ấy ngắm. Một mùi hôi hám từ thân cô bốc ra, nghe muốn nghẹt thở. Hai người trông thấy tường tận vẻ nhơ bẩn của nó.
Hóa Tỳ-kheo mới nói với Tỳ-kheo kia rằng:
- Vẻ đẹp của người nữ chẳng qua là vì phấn sáp xông hương, tắm gội nước hoa. Họ mặc y phục màu sắc xinh đẹp là để che chỗ nhơ xấu của mình, ướp hoa xông hương là để lấp mùi hôi thân thể. Thật ra nó chỉ như cái túi da chứa phân có gì đáng tham?
Bấy giờ, hóa Tỳ-kheo liền nói kệ:

Này dục ta biết rõ
Ngươi từ nhớ tưởng sinh
Ta nếu không nhớ tưởng
Ngươi tự sẽ không còn.
Trong tâm thích là dục
Đâu chỉ năm dục ngoài
Bỏ ngũ dục được ngay
Là người đại dũng lực.
Vô dục thì vô úy
An lạc chẳng lo chi
Dục hết, kết sử giải
Sinh tử mãi thoát ly.

Hóa Tỳ-kheo nói kệ xong, hiện lại thân Phật tướng hảo quang minh. Tỳ-kheo trông thấy hổ thẹn ăn năn. Năm vóc sát đất đỉnh lễ Phật. Đức Phật lại thuyết pháp cho ông. Ông nghe xong hoan hỉ tỏ ngộ chứng quả A-la-hán.
Cả hai trở về tinh xá. Lúc ấy, vị Tỳ-kheo được Phật sai đi cũng trở về. Vị này thấy bạn mình thần sắc hoan hỉ hơn mọi khi bèn hỏi nguyên nhân. Tỳ- kheo liền kể chuyện Phật đã từ bi độ mình như thế nào, và mình nhờ đức Phật đã được thoát khỏi các khổ. Nói xong, vị Tỳ-kheo lại nói kệ rằng:

Ngày đêm tưởng nhớ dục
Ý giong ruổi không ngừng
Thấy nữ dục nhớp nhơ
Hết tưởng hết buồn khổ.

Tỳ-kheo bạn nghe kệ xong, tự tư duy quán chiếu, đoạn dục diệt tưởng chứng được Pháp nhãn.