Kinh Ba Người Trả Quả Vì Mắng Nhiếc Bà Lão

Thuở xưa, vua Phất-gia-sa, sau khi mới xuất gia vào thành La-duyệt-kỳ khất thực, đi ngang qua cổng thành liền bị một con bò mẹ mới sinh con, xông ra húc chết. Người chủ của con bò sợ quá liền bán nó cho một người khác. Người chủ mới lúc dẫn con bò đi uống nước lại cũng bị nó từ phía sau húc chết. Con ông ta thấy vậy tức giận vô cùng liền bắt con bò giết thịt, đem ra chợ bán. Có một bác nông dân đi chợ, đến mua cái đầu con bò rồi gánh về. Còn cách nhà hơn dặm đường, thấy người mỏi mệt, bác ta mới treo đầu bò lên một cành cây, rồi ngồi nghỉ ở dưới gốc. Không ngờ, chưa được bao lâu, sợi dây bỗng nhiên bị đứt, đầu bò rơi xuống, sừng cắm đúng vào tim, khiến bác ta chết ngay tại chỗ. Chỉ trong một ngày mà con bò đó đã giết chết ba mạng người. Vua Bình-sa nghe tin rất lấy làm lạ, liền cùng quần thần đến chỗ Phật để thưa hỏi. Đến nơi, vua làm lễ Phật xong ngồi xuống chắp tay hỏi:
- Bạch đức Thế Tôn, thật là lạ lùng! Có một con bò mẹ đã giết chết ba mạng người trong cùng một ngày. Vì có chuyện này nên con đến đây thỉnh hỏi Phật, việc này là duyên cớ làm sao?

Đức Phật bảo với vua Bình-sa:
- Tội báo đều có nguyên nhân, không phải ngẫu nhiên ngày nay mới có.

Vua thưa:
- Xin đức Thế Tôn nói rõ nguyên nhân.

Đức Phật kể:
Thuở xưa, có ba người thương gia đến nước khác buôn bán, ở trọ nhà một bà lão đơn chiếc. Đến kỳ trả tiền thuê nhà, vì thấy bà lão cô độc nên ba người định ăn quỵt không trả tiền. Thừa lúc bà lão đi vắng, cả ba lén bỏ đi. Bà lão trở về không thấy ai cả, liền hỏi hàng xóm mới hay họ đã bỏ đi. Bà lão nổi giận tức tốc đuổi theo. Một hồi lâu sau, chạy đến mệt mỏi bơ phờ bà mới bắt kịp họ. Song khi ba ông khách nghe bà lão đòi tiền lại đồng thanh nói ngang. Họ bảo rằng mình đã trả rồi, sao lại đòi nữa. Kế đó, họ còn mắng cho bà lão một trận. Bà lão thấy mình sức yếu, thế cô không làm sao được, nên đành chịu mất tiền, ngậm hờn uất ức, thề trước ba thương khách rằng:
- Tôi nghèo khổ như vậy, sao các ông lại nhẫn tâm lường gạt? Tôi thề đời sau sinh ra chỗ nào hễ gặp các ông, quyết giết chết không tha! Chừng nào giết được lòng tôi mới hả, dầu các ông có đắc đạo cũng không bỏ qua!

Đức Phật nói với vua Bình-sa:
- Bà lão thuở đó nay chính là con bò mẹ. Ba vị thương khách chính là vua Phất-gia-sa và hai người kia, ngày nay bị bò húc chết.

Bấy giờ, đức Thế Tôn lại nói kệ:

Lời ác hay mắng chửi
Kiêu mạn, khinh miệt người
Ai làm hạnh nghiệp này
Thù oán sẽ theo đây.
Lời ôn tồn hòa thuận
Tôn kính chẳng khinh ai
Mở trói buộc, an nhẫn
Thù oán tự hết ngay.
Phàm người sống ở đời
Miệng lưỡi chính gươm đao
Chửi rủa mắng nhiếc nhau
Là cầm đao tự hại.

Nghe Phật nói xong, vua Bình-sa và quần thần đều đỉnh lễ Phật, xin hứa gìn giữ lời nói cẩn thận, nguyện làm các việc lành, hoan hỷ phụng hành theo lời Phật dạy.

(Trích soạn từ: Kinh Pháp cú thí dụ, Quyển Thứ Nhất, Phẩm Ngôn Ngữ Thứ 9, Thí dụ 21, tr.96-98, Việt dịch: Thích Minh Quang, Nxb. Tôn Giáo, Hà Nội, 2012)