[Video] Hiểu về con đường trung đạo

Ngày 3: Đề mục quán giúp tăng thượng Tâm, tăng thượng Trí:

1. Quán về khổ đế (8 khổ), xem trong hiện tại, mình có khổ nào không, có giác ngộ được về khổ nào không. Với người tại gia, quán chiếu về 4 khổ: Ái biệt ly khổ, cầu bất đắc khổ, oán tắng hội khổ, ngũ ấm xí thịnh khổ.

2. Thực tập quán tập đế:

- Nguyên nhân dẫn đến sự khổ này là do đâu?

- Do tham, ái hay si mê (tà kiến, chấp ngã)?

3. Quán chiếu diệt đế: Mong muốn lìa bỏ sự khổ này.

4. Quán chiếu đạo đế: Tư duy, giải quyết các vấn đề bằng đoạn trừ tham ái qua các hình thức tư duy thực hành Thất thánh tài (tín tâm với Tam Bảo; thực hành giới; tàm; quý (nhận lỗi, sửa lỗi); bố thí, cúng dường; nghe Pháp để tăng trưởng trí tuệ).

5. Quán chiếu phát nguyện luôn luôn tinh tấn thực hành theo Bát chánh đạo (tu trung đạo, không cực đoan).

Lưu ý:

- Lấy 1 sự việc của mình (khổ, quan tâm) để quán xuyên suốt các đề mục.

- Trong trong mỗi một Đế, khi quán được điều gì thì viết ra để tiếp tục quán tiếp.

* Sau khi thiền quán, tùy duyên thiền hành.

----------

Kinh Như Lai Thuyết - Hiểu Về Con Đường Trung Đạo

Tôi nghe như vầy: Một thời Thế Tôn trú ở Ba-la-nại (Bàrànasi), tại Trú xứ của chư Tiên (Isipatana), chỗ Vườn Nai. Đức Phật gọi 5 thầy Tỳ Kheo đang ngụ ở nơi ấy, đã từng là bạn đồng tu khổ hạnh với mình trước đây, dạy rằng:
Này các Tỳ Kheo! Có hai cực đoan mà bậc xuất gia phải tránh:
Một là đắm say trong các dục, hạ liệt, đê tiện, phàm phu, không xứng bậc Thánh, không liên hệ đến mục đích.

Hai là tự hành khổ mình, khổ đau, không xứng bậc Thánh, không liên hệ đến mục đích.

Tránh xa hai cực đoan này, này các Tỷ-kheo, là con đường Trung đạo, do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, đưa đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn. 

Và thế nào là con đường Trung đạo, này các Tỷ-kheo, do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, đưa đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn? Chính là con đường Thánh đạo Tám ngành, tức là: chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. Ðây là con đường trung đạo, này các Tỷ-kheo, do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, đưa đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn. 

Ðây là Thánh đế về Khổ, này các Tỷ-kheo. Sanh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, sầu, bi, khổ, ưu, não là khổ, oán gặp nhau là khổ, ái biệt ly là khổ, cầu không được là khổ. Tóm lại, năm thủ uẩn là khổ.

Ðây là Thánh đế về Khổ tập, này các Tỷ-kheo, chính là ái này đưa đến tái sanh, câu hữu với hỷ và tham, tìm cầu hỷ lạc chỗ này chỗ kia. Tức là dục ái, hữu ái, phi hữu ái. 

Ðây là Thánh đế về Khổ diệt, này các Tỷ-kheo, chính là ly tham, đoạn diệt, không có dư tàn khát ái ấy, sự quăng bỏ, từ bỏ, giải thoát, không có chấp trước.

Ðây là Thánh đế về Con Ðường đưa đến Khổ diệt, này các Tỷ-kheo, chính là con đường Thánh đạo Tám ngành, tức là chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. 

Này các Tỳ Kheo! Khổ Đế là pháp mà trước đây Như Lai chưa từng được nghe, được hiểu. Này các Tỳ Kheo! Các thầy nên nhận biết Khổ Đế này. Này các Tỳ Kheo! Như Lai đã chứng nghiệm được Khổ Đế này. Nên nhãn quan, sự biết, sự hiểu, trí tuệ biết rõ, chân hiểu biết và ánh sáng đã phát sanh đến Như Lai. 

Này các Tỳ Kheo! Khổ Tập Đế là pháp mà trước đây Như Lai chưa từng được nghe, được hiểu. Này các Tỳ Kheo! Các thầy nên nhận biết Khổ Tập Đế này. Này các Tỳ Kheo! Như Lai đã chứng nghiệm được Khổ Tập Đế này. Nên nhãn quan, sự biết, sự hiểu, trí tuệ biết rõ, chân hiểu biết và ánh sáng đã phát sanh đến Như Lai. 

Này các Tỳ Kheo! Khổ Diệt Đế là pháp mà trước đây Như Lai chưa từng được nghe, được hiểu. Này các thầy Tỳ Kheo! Các thầy nên nhận biết Khổ Diệt Đế này. Này các thầy Tỳ Kheo! Như Lai đã chứng nghiệm Khổ Diệt Đế. Nên nhãn quan, sự biết, sự hiểu, trí tuệ biết rõ, chân hiểu biết và ánh sáng đã phát sanh đến Như Lai. 

Này các Tỳ Kheo! Khổ Diệt Đạo Đế là pháp mà trước đây Như Lai chưa từng được nghe, được hiểu. Này các Tỳ Kheo! Các thầy nên nhận biết Khổ Diệt Đạo Đế này. Này các Tỳ Kheo! Như Lai đã tu tập Khổ Diệt Đạo Đế. Nên nhãn quan, sự hiểu, sự biết, trí tuệ biết rõ, chân hiểu biết và ánh sáng đã phát sanh đến Như Lai. 

Này các Tỳ Kheo! Nếu Như Lai chưa hoàn toàn thấu triệt Tứ Diệu Đế về ba phương diện và đủ mười hai phương thức một cách hoàn toàn sáng tỏ thì Như Lai sẽ không xác nhận điều này trước thế gian gồm Thiên giới, Ma giới, Phạm thiên giới, với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài Người, rằng Như Lai đã đạt được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. 

Này các Tỳ Kheo! Đến khi Như Lai thấu triệt Tứ Diệu Đế về ba phương diện và đủ mười hai phương thức một cách hoàn toàn sáng tỏ thì khi đó Như Lai mới xác nhận trước thế gian này gồm Thiên giới, Ma giới, Phạm thiên giới, với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài Người, rằng Như Lai đã đạt được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Lúc bấy giờ tri kiến khởi lên nơi Như Lai: “Tâm Ta đã hoàn toàn giải thoát và bất động. Đây là kiếp sống cuối cùng, nay không còn tái sanh nữa"

Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Chúng năm Tỷ-kheo hoan hỷ, tín thọ lời Phật dạy. Trong khi lời dạy này được tuyên bố, Tôn giả Kiều Trần Như (Kondanna) khởi lên pháp nhãn thanh tịnh, không cấu uế như sau: "Phàm vật gì được tập khởi, tất cả pháp ấy cũng bị đoạn diệt". 

Và khi Pháp luân này được Thế Tôn chuyển vận như vậy, chư Thiên cõi đất này lớn tiếng nói lên: "Nay vô thượng Pháp luân này được Thế Tôn ở Ba-la-nại, chỗ chư Tiên đọa xứ, tại Vườn Nai, chuyển vận một Pháp luân chưa từng được ai chuyển vận, dù là Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên, hay bất cứ một ai ở đời". 

Sau khi được nghe tiếng chư Thiên ở cõi đất, Tứ đại Thiên Vương cất tiếng nói lên: "Nay vô thượng Pháp luân này được Thế Tôn ở Ba-la-nại, chỗ chư Tiên đọa xứ, tại Vườn Nai, chuyển vận một Pháp luân chưa từng được ai chuyển vận, dù là Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên hay bất cứ một ai ở đời". 

Sau khi được nghe tiếng của chư Thiên ở Tứ đại Thiên Vương, thời chư Thiên ở cõi trời Ba mươi ba... chư Thiên Dạ Ma (Yàmà)... chư Thiên Đâu Suất (Tusità)... chư Thiên Hóa Lạc (Nimmànaratì)... chư Thiên Tha hóa tự tại (Paranimmitavasavatti)  ... chư Thiên ở Phạm thiên giới lớn tiếng nói lên: "Nay vô thượng Pháp luân này được Thế Tôn ở Ba-la-nại, chỗ chư Tiên đọa xứ, tại Vườn Nai, chuyển vận một Pháp luân chưa từng được ai chuyển vận, dù là Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên hay bất cứ một ai ở đời". 

Như vậy, trong sát-na ấy, trong khoảnh khắc ấy, trong giây phút ấy, tiếng ấy lên đến Phạm thiên giới. Và mười ngàn thế giới chuyển động, rung động, chuyển động mạnh. Một hào quang vô lượng, quảng đại phát chiếu ra ở đời, vượt quá uy lực chư Thiên.

Rồi Thế Tôn thốt lên lời cảm hứng sau đây: "Chắc chắn đã giác hiểu là Kiều Trần Như (Kondanna)! Chắc chắn đã giác hiểu là Kiều Trần Như!"

Như vậy Tôn giả Kiều Trần Như được tên là A-nhã Kiều Trần Như (Annàta Kondanna).

(Trích soạn Tương Ưng Bộ - Samyutta Nikaya Hòa thượng Thích Minh Châu dịch Việt, Tập V - Thiên Ðại Phẩm, Chương XII, Tương Ưng Sự Thật)

----------

Xem thêm các bài kinh:

Chương trình tu kỷ niệm ngày Đức Phật chuyển Pháp luân:

• Kinh Tương Ưng Bộ Tập 1 - Thỉnh Cầu
• Kinh Chuyển Pháp Luân Phần Vô Minh - Minh
• Kinh Tương Ưng Tập 5 - Như Lai Thuyết
• Kinh Thỉnh Phật Chuyển Pháp - Khuyến Tu Lục Hòa Công Đức Như Nhau
• Kinh Ưu-Bà-Tắc - Pháp tăng thượng tâm thứ nhất - nhớ nghĩ tới Phật
• Kinh Ưu-Bà-Tắc - Pháp tăng thượng tâm thứ hai - nhớ nghĩ tới Pháp
• Kinh Ưu-Bà-Tắc - Pháp tăng thượng tâm thứ ba - nhớ nghĩ tới Tăng