Kinh Năm Trăm Con Khỉ Bắt Chước Cúng Dường Tháp Được Sinh Cõi Trời

Thuở xưa, đức Phật trú tại thành La-duyệt-kỳ, từng sai một vị La-hán tên là Tu-mạn đem tóc và móng tay Phật đến núi phía nam nước Kế Tân xây tháp thờ cúng. Lúc ấy, trong núi có năm trăm con khỉ thấy các đạo nhân cúng dường bảo tháp, liền kéo nhau đến bên khe núi sâu vác đất đá bùn sình bắt chước xây một ngôi tháp, dựng cây làm cột rồi treo tràng phan lên đầu cây, sớm chiều lễ bái cũng như đạo nhân. 

Một hôm, nước trong khe núi dâng cao, nhấn chìm chết cả đàn khỉ. Thần thức chúng liền sinh lên cung trời Đao-lợi thứ hai, ở trong cung điện thất bảo, việc ăn mặc tự nhiên có đầy đủ. Các vị trời mới hóa sinh này bèn suy nghĩ: “Chúng ta do nhân duyên gì được sinh lên cõi trời này?” 

Rồi họ dùng thiên nhãn xem thấy thân trước của mình là loài khỉ, nhờ bắt chước các vị đạo nhân xây tháp lễ bái, tuy bị nước cuốn chết mà thần thức được sinh lên trời. Vì vậy, họ muốn trở xuống đền ân thân cũ. Chư thiên đó liền mang theo người hầu đem hương hoa, kỹ nhạc đến bên xác cũ rải hoa, xông hương, đi nhiễu quanh xác bảy vòng. Lúc ấy, trong núi có năm trăm vị Bà-la-môn ngoại đạo tà kiến, không tin tội phước, thấy chư thiên rải hoa, trỗi nhạc, đi nhiễu quanh xác khỉ đều ngạc nhiên hỏi:
- Chư thiên quang tướng uy nghi như vậy, cớ sao lại hạ mình cúng dường những xác khỉ chết này? 

Các thiên nhân đáp:
- Những xác này chính là thân cũ của chúng tôi. Ngày xưa, chúng tôi ở đây bắt chước các đạo nhân lập chơi tháp miếu để lễ bái, bị nước khe dâng lên nhấn chìm chết hết. Nhờ chút phước mọn đó nên mới được sinh thiên. Hôm nay, xuống rải hoa là để đền ân thân cũ. Chỉ đùa chơi làm tháp mà còn được phước như thế, nếu chí tâm thờ Phật Thế Tôn phước đức đó thật khó mà ví dụ cho được. Các ông tà kiến không tin đạo chân chính, thì dầu cực khổ siêng tu trăm kiếp cũng không được một chút lợi ích. Chi bằng chúng ta hãy cùng nhau đến núi Kỳ-xà-quật đỉnh lễ, cúng dường Phật thì sẽ được phước vô lượng. 

Các Bà-la-môn nghe vậy vô cùng hoan hỉ, cùng chư thiên đồng đến chỗ Phật, thành tâm đỉnh lễ, rải hoa cúng dường. Chư thiên bạch Phật:
- Bạch đức Thế Tôn! Chúng con đời trước mang thân khỉ, nhờ ân đức của Thế Tôn mới được sinh thiên, hận mình không được gặp Phật, nên nay đến để quy y. Bạch đức Thế Tôn! Chúng con đời trước có tội gì phải mang thân khỉ, dầu xây dựng tháp miếu mà vẫn bị nước cuốn chết? 

Đức Phật nói với các thiên nhân: 
- Việc này có nhân duyên, không phải tự nhiên mà có. Ta sẽ vì các ông mà nói rõ nguyên nhân. 

Thuở xưa, có năm trăm vị thiếu niên Bà-la- môn cùng nhau vào núi muốn học đạo tiên. Lúc ấy, trên núi có một Sa-môn định xây một tinh xá. Vị ấy xuống khe suối lấy nước thân thể nhanh nhẹn như bay. Năm trăm Bà-la-môn thấy vậy sinh tâm tật đố, đồng thanh cười nhạo: 
- Ông Sa-môn này lên xuống lật đật như khỉ, đâu có gì lạ! Ông ta lấy nước như vậy mãi, có ngày sẽ bị nước nhấn chết chìm! 

Đức Phật kể xong bảo với các thiên nhân: 
- Ông Sa-môn lên xuống núi thuở đó chính là thân ta, còn năm trăm vị Bà-la-môn thiếu niên chính là thân năm trăm con khỉ đó, vì cười đùa gây tội mà phải mắc quả báo như vậy. 

Bấy giờ, đức Thế Tôn liền nói kệ:

Đùa cười gây nên ác
Thân đã tạo nghiệp rồi
Sẽ khóc than thọ báo
Tội đến theo hành vi. 

Đức Phật nói với các thiên nhân:
- Các ông đời trước tuy là thân loài thú mà biết chơi đùa xây cất tháp miếu, nên tội diệt phước sinh, được sinh lên cõi trời. Ngày nay, các ông lại biết đến đây phụng trì chính pháp, do nhân duyên này sẽ mãi mãi xa lìa các khổ. 

Đức Phật giảng xong, năm trăm thiên nhân đều thấy được đạo. Còn năm trăm Bà-la-môn được nghe giảng về quả báo tội phước đều tự than rằng: 
- Chúng ta học theo đạo tiên đã mấy năm mà chưa được chút kết quả nào, không bằng đàn khỉ chỉ đùa chơi làm phước mà được sinh thiên. Đạo của Phật quả thật vi diệu! 

Bấy giờ, năm trăm Bà-la-môn đỉnh lễ Phật xin làm đệ tử. Đức Phật bảo: 
- Lành thay! Hãy lại đây các Tỳ-kheo. 

Năm trăm vị đó râu tóc liền tự rụng, thành tướng Sa-môn. Nhờ tu tập tinh tấn, chẳng bao lâu năm trăm vị ấy đều chứng quả A-la-hán. 

(Trích soạn từ: Kinh Pháp cú thí dụ, Quyển Thứ Hai, Phẩm Ác Hạnh Thứ 19, Thí dụ 38, tr.172-175, Việt dịch: Thích Minh Quang, Nxb. Tôn Giáo, Hà Nội, 2012)