Kinh Phật Phân Tích Sự Bố Thí Cho Trưởng Giả Lam Đạt

Thuở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ, vì hàng trời người thuyết pháp. Lúc ấy, trong nước có một vị trưởng giả Bà-la-môn tên là Lam-đạt, giàu sang tột đỉnh, của cải trong nhà không biết bao nhiêu mà tính.
Ông thường theo pháp của Bà-la-môn làm một cái đàn cao cúng tế, để tỏ rõ danh tiếng của mình. Lại nữa, năm năm một lần ông mở hội đại bố thí, cúng dường cho hơn năm nghìn vị Bà-la-môn. Trong vòng năm năm, ông cung cấp các thứ y phục, giường chõng, thuốc men, cơm nước, của cải, báu vật... cho các Bà-la-môn. Các vị ấy cũng vì trưởng giả mà tế tự chư thiên, các vị thần núi, thần sông, tinh tú, nước, lửa... trong vòng năm năm. Họ chú nguyện cho trưởng giả mãi mãi hưởng phước.
Năm năm trôi qua, đến ngày cuối cùng, có cuộc bố thí lớn nhất đúng như pháp tắc của trưởng giả. Bát vàng đựng thóc bạc, bát bạc đựng thóc vàng, voi ngựa xe cộ, nô tỳ, của cải, đồ phục sức bằng thất bảo, giày dép, lọng dù, áo da hươu, tích trượng, sàng ngồi, thau chậu rửa chân tay, giường chiếu... tất cả những thứ cần dùng có hơn tám muôn bốn nghìn món đều đem bố thí hết.
Ngày ấy, tất cả các Bà-la-môn đều đến đại hội. Quỷ thần, quốc vương, đại thần, phạm chí, quí tộc hàng hàng lớp lớp không ai là không hân hoan.
Đức Phật thấy việc đó than rằng:
- Ông Phạm Chí dòng dõi lớn này sao lại quá ngu si. Bố thí quá nhiều mà phước báo chẳng bao nhiêu, như gieo hạt giống vào lửa thì làm sao có được hoa trái? Nếu ta không giáo hóa, ông ấy sẽ mãi mãi không thấy được chính đạo.
Đức Phật bèn chấn chỉnh pháp phục đến đó, phóng ra hào quang tỏa chiếu khắp chúng hội. Ai thấy cũng cho là việc chưa từng có, kinh sợ không biết là vị thần nào. Trưởng giả Lam-đạt và đại chúng vội đỉnh lễ Phật sát đất.

Đức Phật thấy mọi người đều có tâm cung kính, nên nói kệ:

Hằng tháng bỏ nghìn vàng
Suốt đời lo tế tự
Không bằng trong khoảnh khắc
Nhất tâm suy niệm Pháp
Phước báo một niệm này
Hơn suốt đời tế tự.
Dầu suốt cả trăm năm
Lo phụng thờ thần lửa
Không bằng trong giây lát
Cúng dường Phật Pháp Tăng
Phước một lần cúng này
Hơn trăm năm thờ lửa.

Bấy giờ, đức Phật nói với trưởng giả Lam-đạt:
- Bố thí có bốn việc. Thế nào là bốn?
Một là: Cúng thí nhiều được phước báo ít.
Hai là: Cúng thí ít được phước báo nhiều.
Ba là: Cúng thí nhiều được phước báo nhiều.
Bốn là: Cúng thí ít được phước báo cũng ít.
Sao là cúng thí nhiều được phước báo ít?
Đây là chỉ người ngu si sát sinh để tế tự, uống rượu ca vũ tốn hao của cải, không có phước tuệ.
Sao là cúng thí ít được phước báo cũng ít?
Đây là người vì xan tham ác ý mà cúng thí các đạo sĩ phàm tục, cả hai bên đều ngu si nên không có phước.
Sao gọi là cúng thí ít mà được phước báo nhiều?
Đây là do lòng từ mà cúng thí cho bậc tu sĩ đạo đức, thọ thực xong, các vị ấy tinh tấn tu học. Cúng thí như vậy tuy ít mà phước báo to lớn.
Sao gọi là cúng thí nhiều được phước báo nhiều?
Nếu có bậc hiền giả giác ngộ cuộc đời vô thường, hảo tâm đem tiền của xây dựng chùa tháp, tinh xá, vườn cây, cúng dường tam tôn đầy đủ tứ sự, phước báo này như nước trăm sông chảy vào biển cả. Phước đức dồi dào đời đời không cùng tận. Đây chính là cúng thí nhiều phước báo càng nhiều. Thí như nhà nông làm ruộng, tùy ruộng đất màu mỡ hay cằn cỗi mà thu hoạch khác nhau.
Lúc ấy, trưởng giả Lam-đạt và chúng hội thấy sức thần biến hóa của Phật và nghe giảng pháp đều vô cùng hoan hỉ, chư thiên quỷ thần đều đắc quả Tu-đà-hoàn. Năm nghìn vị Phạm Chí xin xuất gia làm Sa-môn, sau đó đắc quả A-la-hán.
Trưởng giả Lam-đạt và cả gia đình lớn nhỏ đều thọ Năm giới, thấy được dấu đạo.
Quốc vương, đại thần đều thọ Tam quy y, làm Ưu-bà-Tắc, đắc được Pháp nhãn.

(Trích soạn từ: Kinh Pháp cú thí dụ, Quyển Thứ Hai, Phẩm Thuật Thiên Thứ 18, Thí dụ 36, tr.164-168, Việt dịch: Thích Minh Quang, Nxb. Tôn Giáo, Hà Nội, 2012)