Bài kinh: Phật Dạy Không Có Gì Khổ Hơn Có Thân

Thuở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ, lúc ấy có bốn vị Tỳ-kheo ngồi dưới một cội cây cùng bàn với nhau:
- Trên đời này, cái gì là khổ nhất?

Một người nói:
- Cái khổ trong đời không gì hơn dâm dục.

Một người khác nói:
- Sân hận mới là cái khổ lớn nhất.

Người thứ ba bảo:
- Đói khát là cái khổ lớn nhất.

Người còn lại bảo:
- Kinh sợ mới là cái khổ lớn nhất.

Vì bất đồng ý kiến, họ cứ tranh luận mãi với nhau về ý nghĩa của chữ khổ không dứt. Đức Phật biết được việc này bèn đến đó hỏi:
- Các ông đang tranh luận với nhau về việc gì?

Các Tỳ-kheo liền đứng dậy làm lễ rồi trình bày những điều đang bàn luận.

Đức Phật bảo:
- Này các Tỳ-kheo, các ông bàn luận chưa cùng tột hết ý nghĩa của chữ khổ. Cái khổ trong đời không gì hơn có thân. Tất cả việc đói khát, nóng bức, sân hận, kinh sợ, sắc dục, oán họa đều do có thân. Thân là gốc các khổ, nguồn tai họa. Vì nó mà người ta phải lao tâm mệt trí, lo sợ đủ điều. Vì nó mà chúng sinh trong tam giới xuẩn động tàn hại lẫn nhau. Chấp ngã buộc ràng, sinh tử không dứt đều do nơi thân. Vì vậy, muốn xa lìa được đau khổ trong đời phải cầu tịch diệt. Nếu nhiếp tâm gìn giữ theo đạo chính, không khởi những vọng tưởng sai lầm có thể đạt được Niết-bàn. Đây chính là chỗ vui nhất.

Bấy giờ, đức Thế Tôn liền nói kệ:

Nóng không gì hơn dâm
Độc không gì hơn giận
Khổ không gì hơn thân
Vui, Niết-bàn trên hết.
Không ham mê vui nhỏ
Luận nhỏ và tuệ nhỏ
Xét tìm điều to lớn
Mới được an lạc lớn.
Ta là bậc Thế Tôn
Giải thoát không ưu não
Đi thẳng qua ba cõi
Hàng phục được chúng ma.

Đức Phật nói kệ xong, bảo các Tỳ-kheo:
Cách đây vô số kiếp về thuở quá khứ, có một vị Tỳ-kheo đã đắc ngũ thông tên là Tinh Tấn Lực tu trong núi sâu vắng vẻ. Lúc ấy, có bốn loại chim thú nương theo bên cạnh, nên cũng được an ổn. Đó là bồ câu, quạ, rắn và nai. Bốn con này ban ngày đi kiếm ăn, đêm lại trở về một chỗ. Có một đêm, bốn con mới tự hỏi với nhau:
- Trong đời điều gì là khổ nhất?

Quạ bảo:
- Đói khát là khổ nhất, vì đói khát thân yếu mắt mờ, tinh thần bất an, lao mình vào lưới mà không ngại gươm đao. Chúng tôi sở dĩ mất mạng đều do đây mà ra. Vì vậy nên nói đói khát là khổ nhất.

Chim bồ câu nói:
- Dâm dục là khổ nhất. Sắc dục lừng lẫy che mờ tâm tính. Nó khiến người ta phải bị nguy thân mất mạng.

Rắn bảo:
- Nóng giận là khổ nhất. Ý độc ác vừa dấy khởi thì không kể gì thân sơ, có thể giết người cũng có thể giết mình.

Nai nói:
- Sợ hãi là khổ nhất. Đi trong rừng hoang tâm luôn bất an, sợ gặp sư tử, hổ dữ, sài lang. Hơi nghe động đậy đã phóng mình chạy, có lúc phải sa xuống hố hầm, khiến mẹ con phải bỏ nhau, ruột gan tan nát. Do đó, sợ hãi là khổ nhất.

Vị Tỳ-kheo đó nghe vậy liền bảo với bọn chúng rằng:
- Chỗ các ngươi bàn luận chỉ là ngọn ngành, mà chưa xét đến được cái gốc của khổ. Cái khổ trong đời không gì hơn có thân. Thân là món đồ chứa khổ, lo sợ vô lượng. Ta vì lẽ này mà xả tục học đạo, điều phục vọng tưởng, không tham chấp tứ đại. Muốn chấm dứt gốc khổ phải để tâm nơi Niết-bàn. Đạo Niết-bàn vắng lặng không hình tướng, lo buồn chấm dứt được an vui lớn. Bốn con vật nghe xong, tâm ý mở tỏ.

Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
- Vị Tỳ-kheo ấy chính là ta ngày nay. Bốn con vật thuở đó chính là bốn ông các ngươi. Đời trước, các ông đã từng nghe được ý nghĩa của gốc khổ, sao hôm nay lại còn sai lầm như thế?

Các Tỳ-kheo nghe xong hổ thẹn tự trách, đắc quả A-la-hán ngay trước Phật.